نهادهای مالی به اشخاص حقوقی اطلاق می‌شود که تحت عناوین “مشاوره سرمایه‌گذاری”، “کارگزاری”، “بازارگردان”، “موسسه رتبه بندی”، ” صندوق سرمایه گذاری”، “شرکت های پردازش اطلاعات مالی”، “شرکت‌های تامین سرمایه”، “صندوق‌های بازنشستگی”، “سبدگردان” و “شرکت‌های سرمایه گذاری” تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار به ارائه خدمات در حوزه‌های تخصصی ذیربط مبادرت می ‌نمایند. نهادهای بازارسرمایه در یک تقسیم بندی کلی به نهادهای خودتنظیم‌گر (Self Regulatory Organization)، واسطه های بازار (Market Intermediator) و سایر فعالان بازار تقسیم می‌شوند. نهادهای نام برده شده در فوق عمدتا مربوط به دسته واسطه‌های مالی می‌باشند.

الف) واسطه های بازار

واسطه‌ های بازار به عنوان نهادهای اجرایی و عملیاتی بازار اوراق بهادار؛ تمامی فعالیت های مربوط به عرضۀ اولیۀ اوراق و تضمین فروش آن‌ها، مدیریت پرتفوی، انجام سفارش‌های خرید و فروش مشتریان، مشاوره و امور مربوط به تهیه، پردازش و انتشار اطلاعات داد و ستد اوراق بهادار و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار را انجام می‌دهند. برخی از مهمترین واسطه‌های بازار را میتوان به صورت زیر برشمرد:

1.شرکت های تامین سرمایه (بانک های سرمایه‌گذاری)

این مؤسسات که در بازار اولیه فعالیت میکنند، قیمت گذاری، بازاریابی و فروش اوراق بهادار شرکتها را در انتشار اولیه از طریق عرضۀ عمومی یا خصوصی بر عهده دارند. مؤسسات مزبور، گاه براساس قرارداد متعهد می شوند که بخشی از اوراق بهادار شرکت را که فروش نرفته است، خریداری نمایند.

2.کارگزاران

اشخاصی هستند که به عنوان واسطه بین خریداران و فروشندگان به دادوستد اوراق بهادار می پردازند. کارگزاران به عنوان نماینده مشتری و به حساب مشتری، در مقابل دریافت کارمزد، به خرید و فروش اوراق بهادار براساس سفارش های مشتری می پردازند.

3.معامله گران

معامله‌گران، واسطه‌های مالی هستند که به حساب خود اوراق بهادار می خرند و از موجودي سهام خود به مشتریان می فروشند یا اوراق بهادار آنها را خریداری می کنند. معامله‌گران کارمزد دریافت نمی کنند بلکه از تفاوت قیمت خرید و فروش اوراق بهادار سود می‌برند.

4.مشاوران سرمایه‌گذاری

مشاوران سرمایه‌گذاری نهادهایی هستند که به اشخاص یا نهادهای دیگر در زمینۀ ارزش گذاری اوراق بهادار، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و تهیه سبد سرمایه‌گذاری و سایر خدمات مالی مشاوره می‌ دهند.

5.بازارگردانان

بازارگردانان از نهادهای مهم فعال در بورس هاي اوراق بهادار هستند که با داشتن توان مالی و تخصص لازم، مسئولیت حفظ بازاری منظم و مداوم براي سهام خاصی را عهده دار می شوند. در واقع بازارگردان با خرید و فروش سهام، به مقابله با عدم تعادل‌های موقت می‌پردازد و می‌کوشد تا عرضه و تقاضا را متعادل سازد. به عبارت دیگر بازارگردان گاه در نقش خریدار، در مواردي که سهم خاص و موردنظر خریدار ندارد و گاه در نقش فروشنده، چنانچه سهم خاصی فروشنده نداشته ولی خریداران بالقوه‌اي دارد، در بازار فعالیت می کند.  بازارگردان میتواند به عنوان یک کارگزار برای سفارش دهندگان خرید وفروش سهام را ” با استفاده از دفاتر خود که در آن سفارش خرید و فروش اوراق بهادار با قیمت های معین پیشنهادی ثبت شده است ” انجام دهد یا به عنوان یک معامله گر، اوراق بهادار تعیین شده را برای موجودی خود معامله کند.

6.شرکت های سرمایه گذاری

شرکتهای سرمایه‌گذاری از جمله واسطه‌هاي مالی هستند که کارکرد اصلی آنها مدیریت تخصصی سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار است، اگر چه انواع متعددی از شرکت های سرمایه‌گذاری با کارکردهای مختلف وجود دارند، اما شرکت های فعال در بورس‌های اوراق بهادار به‌طور معمول با هدف مدیریت پرتفوی وارد بورس می شوند.  این شرکتها با فروش اوراق سرمایه‌گذاری خود به عموم، وجوه به دست آمده را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاري می کنند و به نمایندگی از دارندگان اوراق به اداره آن می پردازند.

ب) سایر فعالان بازار سرمایه

علاوه بر نهادها و مؤسسات فوق، نهادهاي دیگری با وظایف و کارکردهاي خاص در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند که مهمترین آن عبارتند از:

1. مؤسسات رتبه‌بندي

کارکرد اصلی این مؤسسات، رتبه‌بندی اوراق بدهی شرکتها با توجه به ریسک عدم بازپرداخت یا ورشکستگی است. این مؤسسات با انجام تحلیل مالی، ارزیابی مدیریت، تحلیل صنعت و بررسی احتمال عدم پرداخت بهره یا سود و بازپرداخت اصل سرمایه، نوع و شرایط تعهدات، حفاظت دارایی ها به هنگام ورشکستگی، سازماندهی مجدد و سایر مسایل قانونی و وجود ضمانت و بیمه به رتبه‌بندی اوراق بدهی شرکت‌ها می پردازند. مؤسسات مزبور با رتبه‌بندی اوراق بدهی با تعهدات ثابت، به سرمایه‌گذاران کمک میکنند تا چشم‌انداز پرداخت سقف تعهد شده مورد نظر را با توجه به ریسک عدم بازپرداخت یا ورشکستگی ارزیابی کنند.

2. پردازشگران یا فروشندگان حرفه‌ای اطلاعات:

فعالیت عمده اینگونه مؤسسات، گردآوري و پردازش‌اطلاعات به منظور اتخاذ تصمیم در زمینه ی سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است.

مشاوره در حوزه های تاسیس نهادهای مالی، همکاری در اخذ مجوزهای مورد لزوم از سازمان بورس و اوراق بهادار، تهیه طرح توجیهی (FS)، برنامه کسب و کار (BP)، ثبت نهاد مالی در سازمان بورس و مرجع ثبت شرکت ها توسط کارشناسان متخصص و آشنا به امور اجرایی نهادهای مالی در شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری تامین سرمایه نوین ارائه می گردد.